Το Βυζαντινό Πανεπιστήμιο της Κωνσταντινουπόλεως 425 μ.Χ. Το πρώτο πανεπιστήμιο της Ευρώπης (μέρος 3ο)

Βυζαντινοί Εικονομάχοι καλύπτουν την εικόνα του Χριστού με ασβέστη. Ψαλτήρι Χλουντόφ (περί το 830). Μόσχα, Ιστορικό Μουσείο.

Η Προτεσταντική Εικονοκλαστία

Πολυάριθμοι θρησκευτικοί ηγέτες διαμαρτυρόμενοι (προτεστάντες), μεταξύ των οποίων ο Ιωάννης Καλβίνος, ενθάρρυναν τη καταστροφή των θρησκευτικών απεικονίσεων των οποίων η λατρεία θεωρείτο ωσάν παγανιστική αίρεση. Αντικείμενο αυτής της ενέργειας υπήρξαν οι αγιογραφίες και τα αγάλματα αγίων αλλά και τα λείψανα τους.

Οι πρώτες εικονοκλαστικές καταστροφές εμφανίστηκαν στη δυτική Ευρώπη σε γερμανόφωνη χώρα στην Ελβετία, στη Ζυρίχη (1523), Κοπεγχάγη (1530), Γενεύη (1535) και Αυγούστα (1537). Η Γαλλία δεν υπέστη εικονοκλαστία πέραν κάποιων μεμονωμένων περιπτώσεων στο δεύτερο ήμισυ του 16ου αιώνα. Η μεγάλη γαλλική εικονοκλαστική κρίση έλαβε χώρα κατά τη διάρκεια των πρώτων θρησκευτικών πολέμων το 1562. Οι πόλεις πού καταλαμβάνονταν από τους προτεστάντες, καταληστεύονταν συστηματικά τα θρηκσευτικά τους κτίρια. Η βία ήταν τέτοια πού ολόκληρες εκκλησίες κατεστράφησαν. Γοητευτικά μνημεία όπως η Βασιλική του Αγίου Μαρτίνου στη Tours ή ο Καθεδρικός ναός του Αγίου Σταυρού στην Ορλεάνη κατεστράφησαν ή υπέστησαν σοβαρές ζημιές. Το Αββαείο της Jumièges, ο Καθεδρικός ναός του Αγίου Πέτρου της Angoulême, η Βασιλική της Αγίας Μαγδαληνής στο Vézelay καταληστεύτηκαν. Το 1566 ήλθε η σειρά της Φλαμανδίας και των Κάτω Χωρών να υποστούν μιά βαρειά εικονοκλαστική κρίση.

Η εικονομαχία άρχισε περί το 726  και τελείωσε το 843, με αποκατάσταση των εικόνων και περίλαμπρες τελετές. Οι εικονομάχοι βασίστηκαν στη φράση της Παλαιάς Διαθήκης, «οὐ ποιήσεις σεαυτῷ εἴδωλον, οὐδὲ παντός ὁμοίωμα, ὅσα ἐν τῷ οὐρανῷ ἄνω καὶ ὅσα ἐν τῇ γῇ κάτω καὶ ὅσα ἐν τοῖς ὕδασιν ὑποκάτω τῆς γῆς. Οὐ προσκυνήσεις αὐτοῖς, οὐδέ μὴ λατρεύσῃς αὐτοῖς».

Ο Μιχαήλ Ψελλός ο Νεώτερος (1018-1078), ο Ύπατος των Φιλοσόφων, (δηλαδή πρύτανης του Πανδιδακτηρίου ή πανεπιστημίου της Κωνσταντινουπόλεως, σε μινιατούρα ενώ συνομιλεί με το μαθητή του αυτοκράτορα Μιχαήλ τον Ζ’ τον Δούκα.

Βυζαντινός ιατρός και ασθενής - Ουροσκοπική εξέταση σε κύλικα

Καθηγητής μοναστικού τάγματος παραδίδει μάθημα σε ενδιαφερόμενους φοιτητές σε Δυτικοευρωπαϊκό (γαλλικό) πανεπιστήμιο του πρώϊμου 13ου αιώνα. Η βαρειά χειμερινή αμφίεση υποδηλώνει το βαρύ βροχερό και κρύο κλίμα πού χαρακτήριζε ανέκαθεν την Ευρώπη. Είναι χαρακτηριστική η πειθαρχημένη προσήλωση στο ανάγνωσμα του καθηγητού (ακριβώς όπως σήμερα!). Καμμία σχέση με τον βυζαντινό ήλιο και την έμφυτη ευγλωττία των ελλήνων της τότε εποχής πού ήσαν γεννημένοι ρήτορες!

Πανεπιστημιακή αίθουσα στη Bologna του 1472, μάθημα Ιατρικής. Επανάληψη ανάγνωσης μαθήματος Ιατρικής (Repetitio) από έμπειρο φοιτητή ή νεαρό καθηγητή σε αίθουσα του πανεπιστημίου της Bologna (1472)

Η εισαγωγή των ελληνικών συγγραμμάτων ιατρικής, γραμματολογίας, νομικών, φυσικών επιστημών, μαθηματικών, αστρονομίας, φαρμακευτικής και βοτανολογίας, στη Δυτική Ευρώπη (κυρίως στην Ιταλία), αποτέλεσε το μεγάλο βήμα για τον ερχομό της Αναγέννησης (της μεγάλης μεταρρύθμισης πού έβγαλε την Ευρώπη από το τέλμα του μεσαίωνα, με την εισαγωγή των αρχαίων ελληνικών κειμένων φιλοσοφίας και ιατρικής) ενώ η Ελλάδα ψυχορραγούσε υπόδουλη κάτω από τους τούρκους)…

Στις παραπάνω μπολωνιέζικες απεικονίσεις τα βιβλία είναι τυπογραφημένα καθώς είχε επινοηθεί η τυπογραφική πρέσσα από τον Ιωάννη Γουτεμβέργιο στη Γερμανία το 1454. Τα χειρόγραφα πλέον, πολύ ακριβά, ετίθοντο σε αρχεία και βιβλιοθήκες (πού μιά εκ των ονομαστότερων του κόσμου υπήρξε αυτή της Μπολώνια στη κεντρική-βόρειο Ιταλία). Το βιβλίο έτσι έγινε εύωνο στο κόστος του και προσιτό στην απόκτησή του απ’όλους τους τότε φοιτητές χωρίς πλέον το οικονομικό δράμα του 13ου και 14ου αιώνα πού μόνον οι πλούσιοι μπορούσαν να αγοράσουν ενώ οι περισσότεροι (φτωχοί φοιτητές) έπρεπε να διαβάζουν όλοι από το ίδιο βιβλίο με «βάρδιες» ώστε να πάρουν σημειώσεις για να αντιμετωπίσουν τις εξετάσεις. Η γλώσσα των κειμένων ήταν η λατινική με πολλούς ελληνικούς νεολογισμούς πού παρεμβάλονταν στην αυθεντική ελληνική γλώσσα. Η επανάσταση της τυπογραφίας του Γουτεμβέργιου, ισοδυναμεί με τη παρούσα επανάσταση του ηλεκτρονικού διαδικτύου (ίντερνετ), πού άνοιξε ένα τεράστιο χώρο επικοινωνίας και πληροφόρησης. Εάν ο Γουτεμβέργιος είχε επινοήσει τη τυπογραφία ένα χρόνο νωρίτερα ίσως η Πόλη να μην είχε πέσει στους οθωμανούς τούρκους.

Μάθημα σε γαλλικό πανεπιστήμιο του 14ου αιώνα του Laurentius De Voltolina

Μετά το μάθημα  περνούσε υπάλληλος εργαζόμενος νομισματοσυλλέκτης με απόχη από τους καθήμενους φοιτητές, πού απαγορευόταν να εξέλθουν μέχρι να πληρώσουν το μάθημα, θέτοντας τον «οβολόν» τους στην απόχη! Οι πλούσιοι πλήρωναν περισσότερα! Το σύστημα αυτό εξακολουθεί σε πολλές χώρες της Δυτικής Ευρώπης υπό μορφήν «κρατικού φόρου διδάκτρων» πού υποχρεώνονται να πληρώσουν όλοι οι φοιτητές, ανάλογα με την κοινωνική ή οικονομική τους δυνατότητα. Στο Βυζάντιο (γιατί ήταν πλούσιο έως σπάταλο) οι σπουδές γίνονταν δωρεάν. Η σημερινή όμως Ελλάδα δεν είναι η βυζαντινή αυτοκρατορία μα η σπατάλη εξακολουθεί με αποτέλεσμα κάποια στιγμή εάν δεν αναλάβουν ευθύνη οι φοιτητές ή ο λαός να κλείσουν τα πανεπιστήμια δια παντός. Θα έπρεπε να πληρώνουν τα βιβλία και να δίνουν ως κρατικό φόρο διδάκτρων τουλάχιστον κάτι. Η κακομάθεια στη«δωρεάν παιδεία» όχι μόνον παιδεία δεν είναι αλλά στο τέλος θα συμβάλλει στη πλήρη απο-επαγγελματοποίηση του πτυχίου με αποτέλεσμα την αδυσώπητο ανεργία. Θα έπρεπε κι εδώ στη χώρα μας να συνεισφέρουν οι πλούσιοι φοιτητές με περισσότερο φόρο διδάκτρων και να απαλλάσονται οι «μη έχοντες και κατέχοντες φοιτητές». Έτσι με το κακώς «κεκτημένο δικαίωμα» της «τζάμπα» παιδείας έχει πέσει το επίπεδο της ποιότητας σπουδών. Τι σόϊ φοιτητές είναι αυτοί σήμερα πού πάνε «στη δωρεάν παιδεία» με μεγάλα αυτοκίνητα αντί με τα πόδια ή τα μέσα συγκοινωνίας; !!! Βεβαίως και το κράτος μας είναι σπάταλο! Η σπατάλη επιφέρει την οικονομική συμφορά, τη φτώχεια και την εξαθλίωση.
Την εποχή εκείνη οι καθηγητές πού δεν ήσαν μοναχοί (με το χαρακτηριστικό ξυρισμένο κεφάλι στη κορυφή) ντύνονταν όπως ο Αββερόης ή ο Αβικκένας σε ένδειξη τιμής προς τους δύο μεγάλους άραβες ιατροφιλοσόφους. Αποτελούσε αντίδραση στο «μοναστικό κατεστημένο» και την αντίληψη ότι σώνει και καλά καθηγητής έπρεπε να είναι ο μοναχός! Δίδαξαν όμως και αυθεντικοί άραβες ιατροί στη δυτική ευρώπη, πρακτική ιατρική (από αρχαιοελληνικά κείμενα) στα πανεπιστήμια και ήσαν ντυμένοι ανάλογα (με σαρίκι, κλπ). Μετά τον 14ο αιώνα οι ιατρικές σχολές της Ευρώπης αποκτούν αυτόνομη διδασκαλία με γηγενείς δασκάλους εγκαταλείποντας σιγά σιγά τη πρακτική πειραματική ιατρική των αράβων και αλλάζουν αμφίεση!

Ο Νικήτας Χωνιάτης (1155-1216) από μεσαιωνικό χειρόγραφο. Θεωρείται ο σημαντικότερος ιστορικός του 12ου αιώνα, όντας αυτόπτης μάρτυρας της κατάληψης της Κωνσταντινουπόλεως από τους Φραγκοενετούς λήσταρχους Σταυροφόρους του Ερρίκου Δάνδολου στις 13 Απριλίου του 1204.

Χειρόγραφο του Γεωργίου Πλήθωνος του Γεμιστού του 15ου αιώνα.

Ο Ιωάννης Ξιφιλίνος, υπήρξε επιτομιστής του Δίωνα Κασσίου. Η επιτομή του αποτελεί βασική πηγή της χαμένης ιστορίας του Δίωνα Κασσίου. Ήταν απόφοιτος της Μαγναύρας.

Λίγα γνωρίζουμε για τον Αλέξιο Μακρεμβολίτη. Ότι γνωρίζουμε προέρχεται από από τα γραπτά του. Ανήκε στη πολιτική αριστοκρατία της Κωνσταντινούπολης προερχόμενος από οικογένεια πολύ μορφωμένη. Πιθανολογείται ότο ο Αλέξιος σπούδασε στο Πανεπιστήμιο της Κωνσταντινούπολης και υπήρξε συγγραφέας, φιλόσοφος και βυζαντινός πολιτικός πού έζησε τον 14ο αιώνα στη Κωνσταντινούπολη και απεβίωσε μεταξύ του 1449 και του 1353.

Ο Βάρδας (816-866), αντιβασιλέας της βυζαντινής αυτοκρατορίας από το 856 έως το 866,, οργάνωσε τη σχολή της Μαγναύρας, η οποία αποτέλεσε σταθμό για τη βυζαντινή εκπαίδευση.

Ο Γέωργιος Γεμιστός ή Πλήθων (Κωνσταντινούπολις 1355 – Μυστράς 1452) υπήρξε νεωπλατωνικός βυζαντινός φιλόσοφος πού επηρέασε την ουμανιστική κουλτούρα της πρώϊμης ιταλικής Αναγέννησης.

Ραφαήλ Διαμαντής
Ιατρός, ειδικός παθολόγος

HellasOnTheWeb.Org