Το πρόβλημα των εκκλησιαστικών δικαιοδοσιών στη σύγχρονη εποχή (Αθανάσιος Μουστάκης, Δρ Θεολογίας)

Το πρόβλημα των εκκλησιαστικών δικαιοδοσιών υπό βιβλική προοπτική: μερικές επισημάνσεις

 Το παρακάτω κείμενο δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Θεολογία (τόμος 87ος, τεύχος 1ο, Ιανουάριος – Μάρτιος 2016, σελίδες 369-376).

Α. Εισαγωγικές παρατηρήσεις

Βαδίζοντας προς τη σύγκληση της Αγίας και Μεγάλης Συνόδου, η οποία έχει προσδιοριστεί για το έτος 2016 ο παρατηρητής εντυπωσιάζεται από τα θέματα που αναμένεται να συζητηθούν σε αυτή[1].

Φρονούμε ότι ένα από τα σημαντικότερα και πλέον ακανθώδη είναι το πρόβλημα τών δικαιοδοσιών, το οποίο δημιουργεί πλήθος συγκρούσεων στις διορθόδοξες σχέσεις κατά τη σύγχρονη εποχή. Το πρόβλημα μετά την έκρηξη του μεταναστευτικού ρεύματος από την ανατολή προς τη δύση από τα τέλη του 19ουαιωνα και εξής και τα γεγονότα που συγκλόνισαν την ευρωπαϊκή ήπειρο κατά τη διάρκεια του 20ου αιώνα έχει πάρει επικίνδυνες διαστάσεις για την ενότητα της Ορθόδοξης Εκκλησίας.

Ιδιαίτερα στον Νέο Κόσμο είναι σύνηθες το φαινόμενο να υπάρχουν σε μία πόλη περισσότεροι του ενός επίσκοποι με τον ίδιο η παραπλήσιους τίτλους και να ποιμαίνουν ο καθένας τους ομοεθνείς του που κατοικούν στην πόλη αυτή και στην ευρύτερη περιοχή της[2]. Ως αποτέλεσμα αυτού υφίσταται αφ  ἑνὸς διασπαστική πολυαρχία στα της διοικήσεως και αφ  ἑτέρου σύγχυση, η οποία παρακωλύει το ποιμαντικό, κατηχητικό και εν γένει ιεραποστολικό έργο[3]. Το πρόβλημα δεν είναι εύκολο να επιλυθεί, καθώς παρακάμπτονται τα παλαιά δικαιώματα του Οικουμενικού Πατριαρχείου να ιδρύει και να διοικεί υπερόριες εκκλησίες στις περιοχές της υφηλίου που δεν ανήκουν στη δικαιοδοσία των παλαιφάτων Πατριαρχείων. Στην προσπάθεια αυτού του παραγκωνισμού τίθενται σε χρήση ποικίλα -και συχνά όχι ακραιφνώς πνευματικά- μέσα και εργαλεία. Το εμπερίστατο Οικουμενικό Πατριαρχείο αγωνίζεται με τις περιορισμένες δυνατότητες που διαθέτει να αντιμετωπίσει αυτό το πρόβλημα, ενώ οι επίσκοποι που αποστέλλει σε νεοπαγείς Μητροπόλεις (κυρίως στην Ασία, αλλά και στην Αμερική) προσπαθούν να εργαστούν ποιμαντικά και ιεραποστολικά με μηδαμινά υλικά μέσα.

Βοήθεια στην αντιμετώπιση και ει δυνατόν επίλυση του προβλήματος της υπερβάσεως των κατά τόπους δικαιοδοσιών και της αναπόφευκτης ακολουθούσας διάσπασης μπορεί να προσφέρει η μελέτη του περιστατικού που συνέβη στην Αντιόχεια ανάμεσα στους αποστόλους Πέτρο και Παύλο κατά τον Μάρτιο του έτους 49 μ.Χ.[4].

Β. Το περιστατικό

Λίγους μήνες μετά την Αποστολική Σύνοδο, η οποία συνεκλήθη στην Ιερουσαλήμ για να αντιμετωπίσει το πρόβλημα της αναγκαιότητας η όχι της περιτομής και της πλήρους τηρήσεως του Νόμου για την επίτευξη της σωτηρίας, οι απόστολοι Πέτρος και Παύλος συναντήθηκαν στην Αντιόχεια[5].

Σύμφωνα με την επικρατούσα πρακτική όλοι οι χριστιανοί, «ομοθυμαδόν», όπως κατ  ἐπανάληψιν τονίζει το βιβλίο Πράξεις Αποστόλων, έτρωγαν σε κοινό τραπέζι ανεξαρτήτως θρησκευτικής προελεύσεως προ της εισόδου τους στο Χριστιανισμό[6].

[Συνεχίζεται]

[1] Βλ. τὸ κείμενο τής Συνάξεως τῶν Ὀρθοδόξων Προκαθημένων στό Σαμπεζύ(21-28 Ἰανουαρίου 2016).

[2] Θὰ σημειώσουμε εδώ ένα απλό και σαφές παράδειγμα για να κατανοήσουμε τη σημασία του προβλήματος: στη Σύναξη των Προκαθημένων Ορθοδόξων Εκκλησιών τον Πατριάρχη Αντιοχείας, μεταξύ άλλων, συνόδευε και οΜητροπολίτης Μπουένος Άϊρες κ. Σιλουανός. Ταυτόχρονα, στην ιεραρχία του Οικουμενικού Πατριαρχείου υπάρχει ο Μητροπολίτης Μπουένος Άϊρες κ. Ταράσιος.

[3] Δεν είναι σπάνιο φαινόμενο σε αυτές τις περιπτώσεις οι συγκρούσεις, οι προστριβές, η άγρα πιστών, οι μετακινήσεις ιερέων από τη μία δικαιοδοσία στην άλλη, η υπέρβαση των κανονικών ορίων κ.λπ.

[4] Αναλυτική συζήτηση του προβλήματος του χρονικού προσδιορισμού του περιστατικού και της συνδέσεώς του με το βιβλίο Πράξεις Αποστόλων βλ. στη διδακτορική μου διατριβή (ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ ΓΕΡ. ΜΟΥΣΤΑΚΗΣ, Πέτρος καὶ Παῦλος στὴν Ἀντιόχεια. Ἱστορικὴ καὶ ἑρμηνευτικὴ προσέγγιση, Ἀθήνα 2011, σσ. 248-281) καὶ σὲ ἀνάρτηση στὸ παρόν ἱστολόγιο στίς 7 Μαρτίου 2014 μέ τίτλο «Λίγες σκέψεις μὲ ἀφορμὴ τὴ Σύναξη τῶν Προκαθημένων στὴν Κωνσταντινούπολη«.

[5] Μεταξύ πολλών άλλων σημαντικό για τη μελέτη της Αποστολικής Συνόδου παραμένει το έργο του Βασιλείου Π. Στογιάννου με τίτλο «Η Αποστολική Σύνοδος», ΕΕΘΣΠΘ 18 (1973), σσ. 29-218.

[6] Η πρακτική αυτή επιβεβαιώνεται και από τα διαδραματισθέντα προ της εκλογής των επτά διακόνων, καθώς οι εξ εθνών πιστοί διαμαρτυρήθηκαν ότι κατά την καθημερινή διακονία «παρεθεωρούντο» οι χήρες τους (Πρ. 6:1). Εάν έτρωγαν σε ξεχωριστά τραπέζια, τα οποία θα διακονούσαν εξ εθνών πιστοί δεν θα υπήρχε πρόβλημα ούτε θα διαμαρτύρονταν «προς τους Εβραίους» (Πρ. 6:1).