Το μελοδραματικό, εκτενές διήγημα του Γεώργιου Βιζυηνού (Ηρακλής Ψάλτης, φιλόλογος)

[Προηγούμενη δημοσίευση: http://bitly.com/1Uu5Iao]

5.4  «Αἱ συνέπειαι τῆς παλαιᾶς ἱστορίας»

«Αἱ συνέπειαι τῆς παλαιᾶς ἱστορίας» είναι το εκτενέστερο διήγημα του Βιζυηνού. Θεωρείται το ρομαντικότερο και το μελοδραματικότερο από όλα τα διηγήματά του[476]. Το δημοσιεύει τον Ιανουάριο του 1884 στην Εστία σε συνέχειες. Το ίδιο έτος δημοσιεύει και τη διατριβή του για υφηγεσία με τίτλο: Ἡ φιλοσοφία τοῦ καλοῦ παρά Πλωτίνῳ, η οποία, όπως θα διαφανεί, επηρεάζει την λογοτεχνική του δημιουργία.   Το θέμα του διηγήματος είναι οι καταστροφικές συνέπειες μιας παλαιότερης επιπόλαιης ερωτικής περιπέτειας ενός φίλου και συμμαθητή του αφηγητή. Η ιστορία εξελίσσεται εξ ολοκλήρου στη Γερμανία.

Οι αμαρτίες οι οποίες συναντώνται σ΄αυτό το εκτεταμένο διήγημα δεν είναι πολλές, είναι όμως σημαντικές. Το πάθος, η τελειοθηρία, η προκατάληψη και το ψέμα.

Το πάθος συντρίβει. Ο ήρωας, ο Πασχάλης, είχε στην Αθήνα μια σύντομη ερωτική σχέση, η οποία και τον «τραυματίζει» ανεξίτηλα. Θεωρεί τον εαυτό του ηθικά μολυσμένο από τον προηγούμενο δεσμό του, «μεταχειρισμένο», ρυπαρό, και γι΄αυτό ακατάλληλο να ανταποκριθεί σ΄ένα ιδανικό έρωτα, αυτόν της Κλάρας: (Πασχάλης) Ἀλλὰ τὸν ἠθικὸν αὐτὸν ῥύπον μὲ ποῖον ὀξύ, μὲ ποῖον σάπωνα θὰ τὸν πλύνῃς, παρακαλῶ; Νὰ μὴ τὰ κυλίσῃς ἅπαξ εἰς τὸν βόρβορον, νὰ μὴ τὰ κηλιδώσης! Τὰ ἐκύλισες; Αἱ κηλῖδες των εἶναι ἀνεξίτηλοι![477] Ο αληθινός έρωτας γι’ αυτόν προϋποθέτει την αγνότητα του συναισθήματος και την παρθενικότητα της συνείδησης[478]. Η συμπάθεια για την κόρη τού καθηγητή του έχει κλιμάκωση˙ ξεκινά από μια γνωριμία συγκρατημένη και με ήθος, συνεχίζεται με ανασταλτικές τάσεις αυτοσυγκράτησης και καταλήγει αναπτυσσόμενη σε πάθος αυτοκαταστροφικό[479]: ὅσον φειδωλῶς περιεποιεῖτο τὸ σῶμα, ἄλλο τόσον ἀφειδῶς κατεπόνει τὴν διάνοιαν αὐτοῦ, ἀλλὰ ποτὲ δὲν τὸν εἶχον ἰδεῖ τόσον ὠχρόν, τόσον καταβεβλημένον.[480]

Η τελειοθηρία εξουθενώνει. Ο Πασχάλης είναι φτωχός τουρκομερίτης και ἐν σχετικῶς ὡρίμῳ ἡλικία[481] σπουδάζει σε Γυμνάσιο της Αθήνας, γίνεται υποδειγματικός μαθητής, κερδίζει την εύνοια των δασκάλων του και από κάποιον εύπορο ομογενή εξασφαλίζει συνέχιση των σπουδών του στη Γερμανία[482]. Στην Αθήνα ζει λιτά και εργάζεται συγχρόνως στον ελεύθερο χρόνο του παραδίδοντας μαθήματα. Είναι χρηστοήθης και όχι ευήθης[483].  Το μόνο «ολίσθημά» του, η κόρη της πλύστρας του, η Ευλαλία, την οποία και βοηθά στα μαθήματά της. Αυτή όμως τον εγκαταλείπει, γιατί ἦτο σωφρονέστερος τοῦ ἀντιζήλου του![484] Αργότερα στη Γερμανία θα συναντήσει στο πρόσωπο της Κλάρας τον ιδανικό του έρωτα, η οποία (Η Κλάρα) ἦτον ἡ βασί­λισσα τῶν κορασίδων, ἦτο τὸ ἄξιον ἀντικείμενον τῆς λα­τρείας ὅλου τοῦ κόσμου[485]. Ενώ ο Πασχάλης επιζητεί διακαώς την ηθική τελειότητα, την αγνεία, ο αφηγητής, ως επιστήμονας -φιλόλογος και ψυχολόγος- γνωρίζει το ατελές της ανθρώπινης φύσης, το αδύνατον της πλήρους τελείωσή της[486] και συνεπώς το χιμαιρικό τού εγχειρήματός του.

[Συνεχίζεται]

[476]Μ. Χρυσανθόπουλος, «Η ερμηνεία της επιθυμίας και η επιθυμία της ερμηνείας: ¨Αι συνέπειαι της παλαιάς ιστορίᨻ στο Γεώργιος Βιζυηνός Μεταξύ φαντασίας και μνήμης, όπ. παρ., σσ. 89-109, εδώ σ.89.

[477]Γ.Μ. Βιζυηνός, όπ. παρ., σ.140.

[478]Β. Αθανασόπουλος, «Την θαυμαστήν του πάθους κλίμακα» στο «Οι μύθοι της ζωής και του έργου του Γ. Βιζυηνού», όπ. παρ., σσ.283-321, εδώ σ.289.

[479]Β. Αθανασόπουλος, «Την θαυμαστήν του πάθους κλίμακα»,  όπ. παρ. σ.285.

[480]Γ.Μ. Βιζυηνός, όπ. παρ., σ.126.

[481].Μ. Βιζυηνός, όπ. παρ., σ.121.

[482]Γ.Μ. Βιζυηνός, όπ. παρ., σ.126.

[483]Γ.Μ. Βιζυηνός, Νεοελληνικά Διηγήματα, όπ. παρ., σσ.121-123.

[484]Γ.Μ. Βιζυηνός, όπ. παρ., σ.122.

[485].Μ. Βιζυηνός, όπ. παρ., σ.143.

[486]Γ.Μ. Βιζυηνός, όπ. παρ., σ.117: «(η Φύση) οὐδὲν μᾶς ἔδωκε πλεονέκτημα, τὸ ὁποῖον νὰ μὴ ἐπισκιάζηται ὑπό τινος παρακολουθοῦντος αὐτῷ μειονεκτήματος!».