Το κάστρο του Εγκέλαδου

Τὸν περασμένο Σεπτέμβριο, συντάσσοντας κατάλογο τῶν λιμένων καὶ τῶν σκαλωμάτων τῆς Χαλκιδικῆς κατὰ τοὺς Μέσους Χρόνους, ἀντὶ γιὰ χάρτες χρησιμοποίησα τὴν φωτογραφία τῆς Χαλκιδικῆς τοῦ Γκούγκλ-Ἔρθ, λήψεως 28ης Μαρτίου 2012. Περιδιάβηκα λοιπὸν ἄνετα τὰ 600 χιλιόμετρα τῆς ἀκτογραμμῆς, μεγενθύνοντας τὴν φωτογραφία ὅπου εἴθελα περισσότερες λεπτομέρειες. Εἶδα πράματα καὶ θάματα, γιατὶ ἡ 28η Μαρτίου τοῦ 2012 ἦταν πολύ καθαρὴ ἡμέρα καὶ ἡ θάλασσα ἦταν κάλμα. Δὲν θὰ σᾶς κουράσω ἀπαριθμῶντας καὶ περιγράφοντας θέσεις πολλές, ἀλλὰ θὰ περιορισθῶ σὲ μία θέση τῆς Κασσάνδρας: στὰ Λουτρὰ τῆς Ἁγίας Παρασκευῆς, τὰ ὁποῖα ἐπεσκέφθηκα γιὰ πρώτη φορὰ τὸ 1974.

Αὐτὴ εἶναι ἡ Φλέγρα, ἡ ὀνομαζομένη καὶ Παλλήνη, διότι, κατὰ μία παλαιὰ ἐτυμολογικὴ ἑρμηνεία, πάλλεται ἀπὸ τοὺς σεισμούς, καὶ ἐδῶ (4, φωτ.)βρίσκονται τὰ λουτρά. Τὸ μεγάλο (5 φωτ.) νεόδμητο κτήριο εἶναι τὸ κτήριο τῶν Λουτρῶν, καὶ ἡ θερμὴ θειοῦχος πηγὴ βρίσκεται σὲ μιὰ μικρὴ θαλασσοσπηλιά, στὰ ριζὰ τοῦ βράχου (6 φωτ).

Μέσα στὴν θάλασσα (7 φωτ.) καὶ σὲ βάθος κυμαινόμενο γύρω στὶς πέντε (5) ὀργυές, διακρίνονται (7 φωτ.) τὰ ἐρείπια λιθόκτιστου οἰκισμοῦ, (8 φωτ.) ἐμβαδοῦ περὶ τὰ εἴκοσι (20) στρέμματα, ὁ ὁποῖος ἀναπτύσσεται γύρω ἀπὸ ἕνα ἰσχυρό, λιθόκτιστο ὀχυρὸ συγκρότημα, ἐμβαδοῦ περὶ τὰ τρία (3) στρέμματα. Στὸ συγκρότημα κυριαρχεῖ ἕνας μεγάλος «πύργος», ὠοειδοῦς κατόψεως, μεγίστων ἐσωτερικῶν διαστάσεων 20Χ15 μέτρων, περιβαλλόμενος ἀπὸ μεγάλες περίκλειστες «αὐλές» καὶ μικρότερους κυκλικοὺς πύργους. Τὸ κέντρο τοῦ πύργου ἀπέχει (9 φωτ.)  ἀπὸ τὴν ἀκτὴ περὶ τὰ 100 μέτρα.

Ὁ οἰκισμὸς (10 φωτ.)  καὶ τὸ κάστρο προστατεύονται ἀπὸ τὴν πλευρὰ τῆς θάλασσας μὲ ἰσχυρὸ τεῖχος, τοῦ ὁποίου ὁ ἐπιμήκης λιθοσωρὸς ἐκτείνεται στὸ φρύδι μιᾶς παλιᾶς χερσονήσου ἢ γκρεμοῦ.

Ὁ οἰκισμὸς αὐτὸς φαίνεται νὰ σχετίζεται μὲ τὸν ὑπερκείμενο προϊστορικὸν οἰκισμὸ τῆς Βίλας Στάσα καὶ τῶν Λουτρῶν.

Πρέπει νὰ ἐξετασθῆ ἐὰν ἡ βύθιση τοῦ ὑποβρυχίου τομέως τοῦ οἰκισμοῦ ὀφείλεται στὴν ἀνύψωση τῆς θαλάσσιας στάθμης ἢ σὲ σεισμικὴ δραστηριότητα.

Πιθανώτερο ὅμως φαίνεται τὸ νὰ ὀφείλεται σὲ βύθιση λόγῳ σεισμικῆς δραστηριότητος. ῞Οπως σημειώνεται καὶ στὸν χάρτη τῆς Ὁμάδος Παπαζάχου, (13 χάρτης) μὲ τὰ σεισμολογικὰ δεδομένα τῆς Χαλκιδικῆς τῶν ἐτῶν 550 π.Χ. – 2009 μ.Χ., ἡ περιοχὴ τῶν Λουτρῶν εἶναι κατ᾽ ἐξοχὴν σεισμογενής, μὲ ἕναν τουλάχιστον σεισμὸ τάξεως μεγαλύτερης τῶν ἕξη ρίχτερ. Ἐπί πλέον, σὲ μικρὴ ἀπόσταση ἀπὸ τὴν ἀκτή, μέσα στὴν θάλασσα, ἐντοπίζεται ἕνα μεγάλο σεισμικὸ ρῆγμα, παράλληλο πρὸς τὴν ἀκτογραμμή.

Ἕνα δεύτερο σεισμικὸ ρῆγμα (14 χάρτης ΙΓΜΕ)  ἀποτυπώνεται στὸν γεωλογικὸ χάρτη τοῦ ΙΓΜΕ, παράλληλο πρὸς τὴν ἀκτογραμμὴ καὶ κοντὰ σ᾽ αὐτήν, τὸ ὁποῖο διαχωρίζει τοὺς ἀσβεστολίθους τοῦ παραθαλασσίου μετώπου, ἀπὸ τὸ σύστημα τῶν πολυχρώμων μαργῶν τῆς ἐνδοχώρας. Ἀλλὰ καὶ τὸ ἀσβεστολιθικὸ βραχῶδες μέτωπο τοῦ κρημνοῦ τῆς ἀκτῆς, ὕψους περὶ τὰ 50 μέτρα, φαίνεται νὰ ὀφείλεται στὴν θραύση (15 φωτ.) καὶ ἀπόσπαση τοῦ καταβυθισθέντος τμήματος τῆς ξηρᾶς.

Πότε νὰ συνέβησαν ὅλα αὐτά; (16 φωτ.)

Νὰ σχετίζονται μὲ τὸ τσουνάμι τοῦ Ἡροδότου, τὸ ὁποῖο ἔπνιξε τοὺς  Πέρσες στὴν Ποτίδαια, τὸ 490 π.Χ.;

Νὰ συνέβησαν στοὺς προϊστορικοὺς χρόνους, ὅσον ἐκατοικεῖτο ἀκόμη ἡ περιοχή;

Δὲν γνωρίζω ἂν θὰ ἀπαντηθοῦν ποτὲ αὐτὰ τὰ ἐρωτήματα.

Ὅμως, ὁ σεβασμὸς στὰ δυσανάγνωστα μηνύματα τῆς παραδόσεως, ἔστω καὶ ἂν αὐτὴ ἀναφέρεται στὴν τόσο μακρυνὴ καὶ μυθικὴ Γιγαντομαχία, ἐπιβάλλει νὰ ἀναζητήσουμε τὴν ἀρχικὴ ἀντίληψη τῆς ἔννοιας τοῦ ἠφαιστειακοῦ σεισμοῦ, ἀπὸ τὸν ὁποῖο τόσον ἔντονα εἶχε δεινοπαθήσει (καὶ δεινοπαθεῖ) ὁ ἑλλαδικὸς χῶρος.