Αποκλίσεις στον τρόπο πρόσληψης και αξιολόγησης της παράδοσης (Γιώργος Ξεινός, Γιατρός – Λογοτέχνης)

[Προηγούμενη δημοσίευση: http://bit.ly/2fg6IlR]

Θα μπο­ρού­σε κα­νείς να ε­πι­κα­λε­στεί κι άλ­λα πα­ρό­μοια πα­ρα­δείγ­μα­τα, προ­κει­μέ­νου να κα­τα­δεί­ξει τις διά­φο­ρες α­πο­κλί­σεις που υ­πάρ­χουν στον τρό­πο, που το κοι­νό αί­σθη­μα προ­σλαμ­βά­νει και α­ξιο­λο­γεί το πα­ρα­δε­δο­μέ­νο. Ό­μως το φαι­νό­με­νο της σύγ­χυ­σης δεν ο­φεί­λε­ται α­πο­κλει­στι­κά στο προ­α­να­φερ­θέν κατη­γό­ρη­μα. Αυ­τό δεν εί­ναι πα­ρά το έ­λασ­σον στην κλί­μα­κα των πα­ρα­γό­ντων που προ­κα­λούν  την σύγ­χυ­ση  που πε­ρι­βάλ­λει την συ­νο­λι­κή ει­κό­να.

Θα ’ταν ευ­χής έρ­γον το πράγ­μα να έ­με­νε ε­δώ· στη δια­σά­φη­ση δη­λα­δή των στοι­χεί­ων που συ­να­πο­τε­λούν το πε­ριε­χό­με­νο της κλη­ρο­νο­μιάς και συ­γκρο­τούν το σώ­μα του πα­ρα­δε­δο­μέ­νου. Θα εί­χα­με να κά­νουμε με την πα­ρεμ­βο­λή ε­νός ε­λα­φρού νέ­φους, το ο­ποί­ο μπο­ρεί, βέ­βαια, να κα­θι­στά δυσ­διά­κρι­τα κά­ποια ό­ρια, εί­ναι πα­ρά ταύ­τα α­νί­σχυ­ρο να αλ­λοιώ­σει σε βά­θος την ου­σί­α των πραγ­μά­των και να στρε­βλώ­σει τη λει­τουρ­γί­α τους.

Εί­ναι α­σφα­λώς ε­νο­χλη­τι­κό να πα­ρα­βλέ­πε­ται η ι­διό­τη­τα του μνη­μεί­ου του λό­γου σ’ έ­να δη­μο­τι­κό τρα­γού­δι, προ­κει­μέ­νου να προ­τα­χθεί η με­λι­κή του πλευ­ρά, ό­μως εί­ναι α­πεί­ρως πιο δυ­σά­ρε­στο γε­γο­νός η πε­ποί­θη­ση ό­τι, η ε­κτέ­λεσή του συ­νο­δευ­μέ­νη α­πό την όρ­χη­ση ντυ­μέ­νων με την εν­δυ­μα­σί­α μιας κά­ποιας ε­πο­χής νε­α­ρών και νε­α­νί­δων σε κά­ποια φολ­κλο­ρι­κή πα­ρά­στα­ση, α­πο­τε­λεί την α­πο­κο­ρύ­φω­σή της και συ­νέ­χι­ση της πα­ρά­δο­σης.

Πρό­κει­ται για μια αυ­τα­πά­τη πε­ρι­βε­βλη­μέ­νη τον μαν­δύ­α της εκ­πλή­ρω­σης  του χρέ­ους προς τον πα­ρα­δώ­σα­ντα και της ε­πι­τέ­λε­σης του κα­θή­κο­ντος για τη δια­σφά­λι­ση της τή­ρη­σης του πα­ρα­δοθέ­ντος.

Προ­φα­νώς α­παι­τεί­ται μια ε­ξή­γη­ση και δι­καιο­λό­γη­ση του ι­σχυ­ρι­σμού αυ­τού, ο ο­ποί­ος εκ πρώ­της ό­ψε­ως θυ­μί­ζει αυ­θαί­ρε­το α­φο­ρι­σμό. Τού­το εί­ναι δυ­νατό να ε­πι­τευ­χθεί αν ε­πι­λέ­ξου­με –λό­γω της συ­χνό­τη­τας με την ο­ποί­α προ­βάλ­λε­ται στον και­ρό μας ως κατ’ ε­ξο­χή δρα­στη­ριό­τη­τα συ­νέ­χι­σης της πα­ρά­δο­σης–  την α­νά­λυ­ση της λει­τουρ­γί­ας ε­νός μου­σι­κο­χο­ρευ­τι­κού συμ­βά­ντος α­ναφε­ρό­με­νο στη λα­ϊ­κή πα­ρά­δο­ση και το ο­ποί­ο, συ­νή­θως,  πε­ρι­λαμ­βά­νει: α) τη μουσι­κή ε­κτέ­λε­ση ε­νός ε­πι­βιώ­σα­ντος στον χρό­νο δη­μο­τι­κού ά­σμα­τος, β) τον α­ναλο­γού­ντα στο ρυθ­μό του τρα­γου­διού χο­ρό, γ) την εν­δυ­μα­σί­α των χο­ρευ­τών που πα­ρα­πέ­μπει στην ε­πο­χή ό­που α­να­φέ­ρε­ται το μου­σι­κο­χο­ρευ­τι­κό θέ­μα και γ) την πα­ρα­κο­λού­θη­ση α­πό κά­ποιο κοι­νό.

Κα­τά κοι­νή ο­μο­λο­γί­α μια τέ­τοια πα­ρά­στα­ση θε­ω­ρεί­ται ε­πι­τυ­χη­μέ­νη ό­ταν αφ’ ε­νός μεν η ε­κτέ­λε­ση του μου­σι­κού και χο­ρευ­τι­κού μέ­ρους εί­ναι κα­τά το δυ­να­τό αρ­τιό­τε­ρη και ε­ντυ­πω­σια­κό­τε­ρη, αφ’ ε­τέ­ρου δε το κοι­νό χει­ρο­κροτεί με θέρ­μη τους συ­ντε­λε­στές της πα­ρά­στα­σης. Α­ναμ­φί­βο­λα οι πα­ρά­με­τροι αυτοί α­πο­τε­λούν α­σφα­λές κρι­τή­ριο της ε­πι­τυ­χί­ας πα­ρό­μοιων προ­σπα­θειών. Ισχύ­ει ό­μως το ί­διο κρι­τή­ριο προ­κει­μέ­νου να χα­ρα­κτη­ρι­στεί ε­πι­τυ­χής μια πρω­το­βου­λί­α, που στο­χεύ­ει στην δια­φύ­λα­ξη και την α­ει­φο­ρί­α των πα­ρα­δο­σια­κών μορ­φών του λα­ϊ­κού ή μη πο­λι­τι­σμού;

Στο πα­ρα­πά­νω πα­ρά­δειγ­μα, α­πό την ά­πο­ψη της συμ­βο­λής στη διά­σω­ση, η άρ­τια ε­κτέ­λε­ση τό­τε μό­νο α­πο­κτά νό­η­μα και α­ξί­α ό­ταν έ­χει τη­ρη­θεί η σω­στή δια­δικα­σί­α της α­να­πα­ρα­γω­γής μου­σι­κών και χο­ρευ­τι­κών στοι­χεί­ων, τα ο­ποί­α προ­ηγου­μέ­νως ε­ρευ­νή­θη­καν συ­στη­μα­τι­κά και α­να­συ­στά­θη­καν με­θο­δι­κά ώ­στε να αντα­να­κλούν τον κό­σμο, την ε­πο­χή και τον πο­λι­τι­σμό της κοι­νω­νί­ας της ο­ποίας α­πο­τε­λού­σαν συ­στα­τι­κό και δο­μι­κό στοι­χεί­ο. Αν αυ­τό δεν συμ­βεί, τό­τε η α­να­πα­ρά­στα­ση μπο­ρεί να έ­χει α­ξί­α για τις ό­ποιες αισθη­τι­κές α­ντι­λή­ψεις του πα­ρό­ντος, εί­ναι ό­μως μα­κριά α­πό το να με­ταγ­γί­ζει την πο­λι­τι­σμι­κή α­ντί­λη­ψη του χρό­νου και του χώ­ρου που μέ­σα τους δη­μιουργή­θη­κε. Στην πε­ρί­πτω­ση δε που η ό­λη διε­ξα­γω­γή του εγ­χει­ρή­μα­τος, υ­πή­κου­σε  στους ό­ρους και τις προ­ϋ­πο­θέ­σεις της καλ­λί­τε­ρης δυ­να­τής προ­σέγ­γι­σης του πα­ρα­δε­δο­μέ­νου, τό­τε βέ­βαια το α­κο­λού­θη­μα δεν μπο­ρεί πα­ρά να ά­πτε­ται της α­κε­ραιό­τη­τας και ί­σως –κά­ποιες φο­ρές– ν’ αγ­γί­ζει και την τε­λειό­τητα. Τό­τε α­νε­πι­φύ­λα­κτα, μπο­ρεί κα­νείς να συ­νη­γο­ρή­σει υ­πέρ της με­θό­δου, ό­σον α­φο­ρά τη συμ­βο­λή της στη διά­σω­ση  πο­λι­τι­σμι­κών εκ­φάν­σε­ων του πα­ρελ­θό­ντος. Ω­στό­σο δεν μπο­ρεί πα­ρά να εί­ναι ε­πι­φυ­λα­κτι­κός για τη με­τα­βί­βα­ση του πνεύ­μα­τος του α­να­πα­ρα­γο­μέ­νου, της αι­τιώ­δους δη­λα­δή συ­νά­φειας με το πε­ρι­βάλ­λον μέ­σα στο ο­ποί­ο εκ­κο­λά­φθη­κε και δια­μορ­φώ­θη­κε.

(συνεχίζεται)