Κοζάνης Διονύσιος και Ε. Θεοδώρου: 2 μεγάλοι λειτουργιολόγοι του 20ού αι. (Πρωτοπρ. Βασίλειος Ι. Καλλιακμάνης, Καθηγητής Θεολογικής Σχολής Α.Π.Θ.)

[Προηγούμενη δημοσίευση: http://www.pemptousia.gr/?p=169121]

4. Μια εξίσου σπουδαία προσωπικότητα που ασχολήθηκε με τα λειτουργικά θέ­ματα όχι από την έδρα του πανεπιστημιακού, παρότι είχε όλες τις προϋποθέσεις όπως μαρτυ­ρούσε ο τότε Αρχιεπίσκοπος Αθηνών Σπυρίδων στην χειροτονία του σε επί­σκοπο,[13] όσο από το βήμα του λειτουργού ήταν ο μα­κα­ριστός Μητροπολίτης Σερβίων και Κοζάνης Διο­­νύ­σιος Ψαριανός (1912-1997). Οι περισσότεροι ίσως έχουν ακούσει ή έχουν δια­βά­σει την Ει­σή­γηση[14] – Υπόμνημα περί της θείας λατρείας, ήτοι περί τινων αναγκαίων μεταρ­ρυ­θμί­σεων εν ταις ιεραίς ακολουθίαις και τη θεία λειτουργία, που εκφώ­νησε το 1985 ενώ­πιον της Ιεραρχίας της Εκκλησίας της Ελλάδος και με βάση αυ­τή είτε τον ε­πι­κρίνουν εί­­τε τον αποδέχονται με ενθου­σια­σμό. Όμως, ο Κοζάνης Διο­­νύσιος έχει συ­ντά­ξει πλή­­­­­θος μελετών που αναφέρονται στη λατρεία, το κήρυγμα, την ποιμαντική, την εκ­κλη­­σιολογία, την ενορία, το ναό, τα μυστήρια, τη μουσική, τις λει­τουργικές τέχνες κ.ά. Βάση της θεολογικής του παραγωγής ήταν η αρχαία ελλη­νι­κή σοφία, η Α­γία Γρα­φή και οι Πατέρες της Εκκλησίας. Αλλά τους Πατέρες τους έ­βλε­πε ως οδη­γούς, «όχι για να πιαστούμε από αυτούς και να πάμε πίσω», όπως έλεγε, «αλ­λά για να πά­­ρουμε γραμμή από αυτούς και να πάμε μπροστά»[15]. Από τα συγγράμ­μα­τά του ανα­φέ­ρω δειγματοληπτικά: Θεία Λειτουργία, Απ. Διακονία, Αθήνα ³1990, Εξαπλά, εκδ. Τέρτιος, Κατερίνη 1989, Ποι­μα­ντικά κείμενα, Απ. Διακονία, Αθήνα 2001, Οικοδομή, Δημοσιογραφικά κ.ά.[16]. Αξιόλογο είναι επίσης το έργο του: 183 εκκλησιαστικοί ύμνοι εις Βυζαντινήν και Ευρωπαϊκήν παρασημαντικήν, που εκδόθηκε με τη φρο­ντί­δα του Ιδρύματος Βυζαντινής Μουσι­κο­λογίας, το οποίο συστήθηκε το 1970 ύστερα από εισήγησή του στην Ιερά Σύνοδο.

Ο Κοζάνης Διονύσιος έδινε προτεραιότητα στο αγιαστικό και λειτουργικό έργο της Εκκλησίας καθώς και στη διακονία του λόγου και δευτερεύοντως στο κοινωνικό. Αναφέρω ένα χαρακτηριστικό απόσπασμα: «Η γλώσσα η δι­κή μας είναι της Αγίας Γραφής και της θείας Λειτουργίας. Ο κόσμος όλος, η ζωή των ανθρώπων, όλα είναι δεμένα μέσα στις νοητικές σχηματοποιήσεις, που μας πε­θαί­νουν. Και είναι α­λήθεια πως μέσα σ’ αυτό τον κόσμο των νεκρών ζούμε κι εμείς οι ποι­μένες του  λαού και θαρρούμε πως είμαστε περισσότερο μέσα στη ζωή και την α­λή­θεια, όσο περισ­σό­τερο αχρηστεύουμε τα πνευματικά μας αισθητήρια. Πολλές φο­ρές πια το ακούμε από όλους, ότι πρέπει να συγχρονιστούμε και να γίνουμε πρα­κτι­κότε­ροι, να κατεβούμε και να καταπιαστούμε με τα προβλήματα των ανθρώ­πων… Κά­ποι­ος επί­σκο­πος σε μια Σύνοδο τόλμησε και είπε, τάχα ερμηνεύοντας το Ευαγ­γέλιο με σύγ­χρονο πνεύμα· “Ο λαός θέλει ψωμί, δεν θέλει ευλογίες”. Και κά­ποι­ος άλ­λος δεν κρα­τήθηκε και του είπε σε επήκοο· “ Μπορούσες, κι αν θέλης, προ­φταίνεις α­κόμα να γίνης ψωμάς!”… Πρέ­πει λοιπόν να αγαπήσουμε το έργο μας, πρέπει να α­γα­πή­σου­με το πετραχήλι μας».[17]

5. Μια σημαίνουσα προσωπικότητα που προσέφερε και εξακολουθεί να προ­σφέ­ρει εξαιρετικές υπηρεσίες στα θεολογικά γράμματα είναι ο Ομότιμος Καθηγητής Ευάγ­γελος Θεοδώρου. Αρχικά διακρίθηκε στην έδρα Λειτουργικής και Κατηχητικής της Θεολογικής Σχολής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Στη συ­νέ­χεια δί­δαξε Λει­τουργι­κή, Ομιλητική και Κατηχητική στη Θεο­λο­γική Σχολή Αθηνών, διε­τέ­λεσε Πρύτανης του Πα­νε­πιστημίου και διατηρεί πάντοτε τη διαύγεια, την οξυ­δέρ­­κεια, και την επιστημο­νι­κή εμβρίθεια, που απορρέουν από τη βα­θειά γνώση των πηγών της χριστιανικής και θύ­ραθεν γραμματείας.

Πρόσφατα με­τέφρασε ένα πολύ σημαντικό βιβλίο του Χανς Κιούγκ, Η αρχή των πάντων. Ο Κα­θη­γη­τής Ε. Θεο­δώ­ρου, τίμησε πολλές φορές με την πα­ρου­σία του τα συμπόσιά μας. Θα αναφέρω ορισμένα μόνο από τα κυριότερα συγ­γράμματά του που ενδια­φέ­ρουν το θέμα μας: Ηρωΐδες της χρι­­στια­νικής αγάπης. Αι διακόνισσαι δια μέσου των αιώνων, Αθήναι 1949, Η μορ­φω­τι­κή αξία του ισχύοντος Τριωδίου, Αθήναι 1958, Το ορθό­δοξον λειτουργικόν ή μυστα­γω­γι­κόν κήρυγμα (Συμβολή εις την Ορθόδοξον Ομιλητικήν), Αθήναι 1960, Η εορτή της Πεντηκοστής, Αθήνα 1967, Φαι­νο­μενο­λο­γ­ι­κή εξέτασις των σημείων επαφής μεταξύ Καινής Διαθήκης και Ορθο­δό­ξου Λατρείας, Α­θήναι 1968, Μαθήματα Λει­τουρ­γικής (τεύχος Α΄) Αθήνα 1986 και πλεί­στες άλλες εισηγήσεις, άρθρα και μελέτες σε πε­ριο­δι­κά, συ­νέδρια και εγκυ­κλο­­παί­δειες. Μετά την αποχώ­ρηση από το Πανεπιστήμιο του Ευαγ­γέλου Θεοδώρου τα σχετικά μαθή­μα­τα δίδαξε ο καθηγητής π. Γεώργιος Μεταλ­ληνός [18].    

[Συνεχίζεται]    

[13] Μητρ. Καρπενησίου Νικολάου, «Επίσκοπος Διονύσιος Ψαριανός (κατά κόσμον Νικόλαος) Μητροπολίτης Σερβίων και Κοζάνης», ανάτ. Α΄τόμ. Οικοδομή και Μαρτυρία, Κοζάνη 1991, σ. 11.

[14] Δημοσιεύτηκε με τίτλο, «Μετά αιδούς και ευλαβείας», στον Β΄τόμ. Αναφορά εις μνήμην Μητροπο­λί­του Σάρδεων Μαξίμου 1914-1968, Γενεύη 1989, σ.147-164.

[15] Οικοδομή και παράκλησις, Κυριακόν Εγκύκλιον απ’ Εκκλησίας Κήρυγμα (1969-1973), έκδ. Ι. Μητρ. Κοζάνης, σ.392

[16] Βλ. περισσότερα Κυριακής Χαζτηαναστάση, ΄Εργο και διδασκαλία του Μακαριστού Επισκόπου Κο­ζά­νης Διονυσίου Ψαριανού, Ποιμαντική, Λειτουργική και Ομιλητική προσέγγιση, Θεσσαλονίκη 2008.

[17] Επισκόπου Διονυσίου Ψαριανού Μητροπολίτου Σερβίων και Κοζάνης, Ποιμαντικά Κείμενα, εις οικο­δομήν του Σώματος του Χριστού 2, έκδ. Απ. Διακονίας, Αθήνα 2001.

[18] Ο Πρωτ. Γ. Μεταλληνός δίδαξε στο Τμήμα Θεολογίας του Ε.Κ.Π.Α. ύστερα από ανάθεση για λίγα χρό­νια τα μαθήματα της Λειτουργικής, Ομιλητικής και Ιστορίας και Θεο­λογίας της Λατρείας και  συ­νέ­τα­ξε αξιόλογη μελέτη με τίτλο: Η θεολογική μαρτυρία της Εκ­κλη­­σια­στι­κής Λατρείας, εκδ. Αρμός, Αθήνα 1995.